Atqui iste locus est, Piso, tibi etiam atque etiam confirmandus, inquam;

Lorem ipsum dolor sit amet, consectetur adipiscing elit. Quid est igitur, cur ita semper deum appellet Epicurus beatum et aeternum? A mene tu? Atque haec contra Aristippum, qui eam voluptatem non modo summam, sed solam etiam ducit, quam omnes unam appellamus voluptatem. Praeteritis, inquit, gaudeo. Duo Reges: constructio interrete. In qua quid est boni praeter summam voluptatem, et eam sempiternam? Itaque ad tempus ad Pisonem omnes. Qui-vere falsone, quaerere mittimus-dicitur oculis se privasse;

Nam et ille apud Trabeam voluptatem animi nimiam laetitiam dicit eandem, quam ille Caecilianus, qui omnibus laetitiis laetum esse se narrat.

Quid enim ab antiquis ex eo genere, quod ad disserendum
valet, praetermissum est?

Somnum denique nobis, nisi requietem corporibus et is
medicinam quandam laboris afferret, contra naturam putaremus
datum;

Te ipsum, dignissimum maioribus tuis, voluptasne induxit, ut adolescentulus eriperes P. Quod dicit Epicurus etiam de voluptate, quae minime sint voluptates, eas obscurari saepe et obrui. Sine ea igitur iucunde negat posse se vivere? Sed qui ad voluptatem omnia referens vivit ut Gallonius, loquitur ut Frugi ille Piso, non audio nec eum, quod sentiat, dicere existimo. In eo enim positum est id, quod dicimus esse expetendum.

Sed tamen omne, quod de re bona dilucide dicitur, mihi
praeclare dici videtur.

Totum autem id externum est, et quod externum, id in casu
est.

Illa sunt similia: hebes acies est cuipiam oculorum, corpore alius senescit; Huc et illuc, Torquate, vos versetis licet, nihil in hac praeclara epistula scriptum ab Epicuro congruens et conveniens decretis eius reperietis. Summus dolor plures dies manere non potest? Quae contraria sunt his, malane? Voluptatem cum summum bonum diceret, primum in eo ipso parum vidit, deinde hoc quoque alienum; Iam illud quale tandem est, bona praeterita non effluere sapienti, mala meminisse non oportere? Maximus dolor, inquit, brevis est. Utram tandem linguam nescio?

• Eaedem enim utilitates poterunt eas labefactare atque pervertere.
• Quae est igitur causa istarum angustiarum?
• Nam memini etiam quae nolo, oblivisci non possum quae volo.
• Itaque et manendi in vita et migrandi ratio omnis iis rebus, quas supra dixi, metienda.
• Theophrasti igitur, inquit, tibi liber ille placet de beata vita?

Sic enim censent, oportunitatis esse beate vivere.

Dulce amarum, leve asperum, prope longe, stare movere, quadratum rotundum. Sed haec omittamus; Quid iudicant sensus? Quis animo aequo videt eum, quem inpure ac flagitiose putet vivere? Eam tum adesse, cum dolor omnis absit; Hominum non spinas vellentium, ut Stoici, nec ossa nudantium, sed eorum, qui grandia ornate vellent, enucleate minora dicere. Quamquam in hac divisione rem ipsam prorsus probo, elegantiam desidero. Iam insipientes alios ita esse, ut nullo modo ad sapientiam possent pervenire, alios, qui possent, si id egissent, sapientiam consequi.

Egone quaeris, inquit, quid sentiam? Satis est ad hoc responsum. Quam ob rem dissentientium inter se reprehensiones non sunt vituperandae, maledicta, contumeliae, tum iracundiae, contentiones concertationesque in disputando pertinaces indignae philosophia mihi videri solent. Non quaeritur autem quid naturae tuae consentaneum sit, sed quid disciplinae.

Vobis autem, quibus nihil est aliud propositum nisi rectum atque honestum, unde officii, unde agendi principlum nascatur non reperietis. Bonum negas esse divitias, praeposìtum esse dicis? Itaque rursus eadem ratione, qua sum paulo ante usus, haerebitis. Quos nisi redarguimus, omnis virtus, omne decus, omnis vera laus deserenda est. Quae dici eadem de ceteris virtutibus possunt, quarum omnium fundamenta vos in voluptate tamquam in aqua ponitis. Aufidio, praetorio, erudito homine, oculis capto, saepe audiebam, cum se lucis magis quam utilitatis desiderio moveri diceret. Est, ut dicis, inquam. Consequens enim est et post oritur, ut dixi. Nec enim ignoras his istud honestum non summum modo, sed etiam, ut tu vis, solum bonum videri. Non est igitur voluptas bonum.

1. Cur igitur, cum de re conveniat, non malumus usitate loqui?
2. Tamen aberramus a proposito, et, ne longius, prorsus, inquam, Piso, si ista mala sunt, placet.
3. Roges enim Aristonem, bonane ei videantur haec: vacuitas doloris, divitiae, valitudo;

Et nunc quidem quod eam tuetur, ut de vite potissimum loquar, est id extrinsecus; Non laboro, inquit, de nomine. Nam aliquando posse recte fieri dicunt nulla expectata nec quaesita voluptate. Istam voluptatem perpetuam quis potest praestare sapienti? Istam voluptatem, inquit, Epicurus ignorat? Sed quot homines, tot sententiae; Quid ergo attinet dicere: Nihil haberem, quod reprehenderem, si finitas cupiditates haberent? Quam si explicavisset, non tam haesitaret. Iam argumenti ratione conclusi caput esse faciunt ea, quae perspicua dicunt, deinde ordinem sequuntur, tum, quid verum sit in singulis, extrema conclusio est. Quam illa ardentis amores excitaret sui! Cur tandem? Sed non sunt in eo genere tantae commoditates corporis tamque productae temporibus tamque multae. Et harum quidem rerum facilis est et expedita distinctio.

• Positum est a nostris in iis esse rebus, quae secundum naturam essent, non dolere;
• Sed haec ab Antiocho, familiari nostro, dicuntur multo melius et fortius, quam a Stasea dicebantur.
• Est enim effectrix multarum et magnarum voluptatum.
• Cuius quidem, quoniam Stoicus fuit, sententia condemnata mihi videtur esse inanitas ista verborum.

1. Quamquam id quidem licebit iis existimare, qui legerint.
2. Qui potest igitur habitare in beata vita summi mali metus?
3. Addo etiam illud, multa iam mihi dare signa puerum et pudoris et ingenii, sed aetatem vides.
4. Ita graviter et severe voluptatem secrevit a bono.
5. Qui autem de summo bono dissentit de tota philosophiae ratione dissentit.
6. Vitiosum est enim in dividendo partem in genere numerare.
7. Cenasti in vita numquam bene, cum omnia in ista Consumis squilla atque acupensere cum decimano.

Quid vero?

Quam ob rem tandem, inquit, non satisfacit?

Quonam modo?

Quod eo liquidius faciet, si perspexerit rerum inter eas verborumne sit controversia.

Quid de Pythagora?

Habes, inquam, Cato, formam eorum, de quibus loquor, philosophorum.

Quibusnam praeteritis?

Et quidem Arcesilas tuus, etsi fuit in disserendo pertinacior, tamen noster fuit;

Quis negat?

Scaevola tribunus plebis ferret ad plebem vellentne de ea re quaeri.

Ille incendat?

Paulum, cum regem Persem captum adduceret, eodem flumine invectio?

Quid ergo?

In qua quid est boni praeter summam voluptatem, et eam sempiternam?

Quo modo?

Deque his rebus satis multa in nostris de re publica libris sunt dicta a Laelio.

Alterum significari idem, ut si diceretur, officia media omnia aut pleraque servantem vivere.

Si longus, levis dictata sunt. Ut pulsi recurrant? Quae cum dixisset paulumque institisset, Quid est? Equidem etiam Epicurum, in physicis quidem, Democriteum puto. Graece donan, Latine voluptatem vocant. Ex quo intellegitur nec intemperantiam propter se esse fugiendam temperantiamque expetendam, non quia voluptates fugiat, sed quia maiores consequatur. Sin est etiam corpus, ista explanatio naturae nempe hoc effecerit, ut ea, quae ante explanationem tenebamus, relinquamus.

Quod autem satis est, eo quicquid accessit, nimium est;

Nam si beatus umquam fuisset, beatam vitam usque ad illum a Cyro extructum rogum pertulisset. Non modo carum sibi quemque, verum etiam vehementer carum esse? Audi, ne longe abeam, moriens quid dicat Epicurus, ut intellegas facta eius cum dictis discrepare: Epicurus Hermarcho salutem. Quod autem magnum dolorem brevem, longinquum levem esse dicitis, id non intellego quale sit. Hac videlicet ratione, quod ea, quae externa sunt, iis tuemur officiis, quae oriuntur a suo cuiusque genere virtutis. Hanc se tuus Epicurus omnino ignorare dicit quam aut qualem esse velint qui honestate summum bonum metiantur. Urgent tamen et nihil remittunt. An tu me de L. Peccata autem partim esse tolerabilia, partim nullo modo, propterea quod alia peccata plures, alia pauciores quasi numeros officii praeterirent. Haec et tu ita posuisti, et verba vestra sunt.

Quam multa vitiosa! summum enim bonum et malum vagiens puer utra voluptate diiudicabit, stante an movente?

Minime vero istorum quidem, inquit. Cur post Tarentum ad Archytam? Praeterea et appetendi et refugiendi et omnino rerum gerendarum initia proficiscuntur aut a voluptate aut a dolore. Qui enim voluptatem ipsam contemnunt, iis licet dicere se acupenserem maenae non anteponere. Quo invento omnis ab eo quasi capite de summo bono et malo disputatio ducitur. Quonam, inquit, modo? Nam nisi hoc optineatur, id solum bonum esse, quod honestum sit, nullo modo probari possit beatam vitam virtute effici. Sit ista in Graecorum levitate perversitas, qui maledictis insectantur eos, a quibus de veritate dissentiunt.