Quis enim potest ea, quae probabilia videantur ei, non probare?

Lorem ipsum dolor sit amet, consectetur adipiscing elit. Bonum appello quicquid secundurn naturam est, quod contra malum, nec ego solus, sed tu etiam, Chrysippe, in foro, domi; Solum praeterea formosum, solum liberum, solum civem, stultost; Tollenda est atque extrahenda radicitus. Odium autem et invidiam facile vitabis. Duo Reges: constructio interrete. Non est ista, inquam, Piso, magna dissensio. An eum discere ea mavis, quae cum plane perdidiceriti nihil sciat? Quod cum ita sit, perspicuum est omnis rectas res atque laudabilis eo referri, ut cum voluptate vivatur. Deinde disputat, quod cuiusque generis animantium statui deceat extremum.

Tenesne igitur, inquam, Hieronymus Rhodius quid dicat esse summum bonum, quo putet omnia referri oportere? In his igitur partibus duabus nihil erat, quod Zeno commutare gestiret. Se dicere inter honestum et turpe nimium quantum, nescio quid inmensum, inter ceteras res nihil omnino interesse. Parvi enim primo ortu sic iacent, tamquam omnino sine animo sint. Quae possunt eadem contra Carneadeum illud summum bonum dici, quod is non tam, ut probaret, protulit, quam ut Stoicis, quibuscum bellum gerebat, opponeret. An vero displicuit ea, quae tributa est animi virtutibus tanta praestantia? Nihil sane. Ut placet, inquit, etsi enim illud erat aptius, aequum cuique concedere. Graece donan, Latine voluptatem vocant. Quid enim tanto opus est instrumento in optimis artibus comparandis? Minime vero, inquit ille, consentit. Cur haec eadem Democritus? Quae duo sunt, unum facit. Quis autem de ipso sapiente aliter existimat, quin, etiam cum decreverit esse moriendum, tamen discessu a suis atque ipsa relinquenda luce moveatur? Nos cum te, M. Quid interest, nisi quod ego res notas notis verbis appello, illi nomina nova quaerunt, quibus idem dicant?

Non igitur potestis voluptate omnia dirigentes aut tueri aut retinere virtutem.

Sin dicit obscurari quaedam nec apparere, quia valde parva
sint, nos quoque concedimus;

Eiuro, inquit adridens, iniquum, hac quidem de re;

1. Piso, familiaris noster, et alia multa et hoc loco Stoicos irridebat: Quid enim?
2. Quae fere omnia appellantur uno ingenii nomine, easque virtutes qui habent, ingeniosi vocantur.
3. Hi curatione adhibita levantur in dies, valet alter plus cotidie, alter videt.
4. Iam quae corporis sunt, ea nec auctoritatem cum animi partibus, comparandam et cognitionem habent faciliorem.
5. Quia, si mala sunt, is, qui erit in iis, beatus non erit.
6. An vero, inquit, quisquam potest probare, quod perceptfum, quod.
7. Hoc mihi cum tuo fratre convenit.

Eloquentiae vero, quae et principibus maximo ornamento est,
et qua te audimus valere plurimum, quantum tibi ex
monumentis nostris addidisses! Ea cum dixissent, quid tandem
talibus viris responderes?

Restat locus huic disputationi vel maxime necessarius de
amicitia, quam, si voluptas summum sit bonum, affirmatis
nullam omnino fore.

Reguli reiciendam;

Ut aliquid scire se gaudeant?

Ille incendat?

Habes, inquam, Cato, formam eorum, de quibus loquor, philosophorum.

Sullae consulatum?

Duo enim genera quae erant, fecit tria.

Itaque homo in primis ingenuus et gravis, dignus illa familiaritate Scipionis et Laelii, Panaetius, cum ad Q. Videsne quam sit magna dissensio? Sed hoc summum bonum, quod tertia significatione intellegitur, eaque vita, quae ex summo bono degitur, quia coniuncta ei virtus est. Legimus tamen Diogenem, Antipatrum, Mnesarchum, Panaetium, multos alios in primisque familiarem nostrum Posidonium. Deinde dolorem quem maximum? Longum est enim ad omnia respondere, quae a te dicta sunt. Sed audiamus ipsum: Compensabatur, inquit, tamen cum his omnibus animi laetitia, quam capiebam memoria rationum inventorumque nostrorum. Servari enim iustitia nisi a forti viro, nisi a sapiente non potest. Ratio enim nostra consentit, pugnat oratio. Qui est in parvis malis. Sed ego in hoc resisto; E quo efficitur, non ut nos non intellegamus quae vis sit istius verbi, sed ut ille suo more loquatur, nostrum neglegat.

Ipse Epicurus fortasse redderet, ut Sextus Peducaeus, Sex. Sine ea igitur iucunde negat posse se vivere? Quid est igitur, cur ita semper deum appellet Epicurus beatum et aeternum? Quid interest, nisi quod ego res notas notis verbis appello, illi nomina nova quaerunt, quibus idem dicant? Sed quid sentiat, non videtis. Si ista mala sunt, in quae potest incidere sapiens, sapientem esse non esse ad beate vivendum satis. Pungunt quasi aculeis interrogatiunculis angustis, quibus etiam qui assentiuntur nihil commutantur animo et idem abeunt, qui venerant. Sed videbimus.

Huius ego nunc auctoritatem sequens idem faciam. Quid est enim aliud esse versutum? Cur deinde Metrodori liberos commendas? Quippe: habes enim a rhetoribus; Nam si beatus umquam fuisset, beatam vitam usque ad illum a Cyro extructum rogum pertulisset. Quoniamque non dubium est quin in iis, quae media dicimus, sit aliud sumendum, aliud reiciendum, quicquid ita fit aut dicitur, omne officio continetur. Nunc reliqua videamus, nisi aut ad haec, Cato, dicere aliquid vis aut nos iam longiores sumus. Et hanc quidem primam exigam a te operam, ut audias me quae a te dicta sunt refellentem.

• Miserum hominem! Si dolor summum malum est, dici aliter non potest.
• Idem etiam dolorem saepe perpetiuntur, ne, si id non faciant, incidant in maiorem.
• Eadem nunc mea adversum te oratio est.
• Audax negotium, dicerem impudens, nisi hoc institutum postea translatum ad philosophos nostros esset.

Torquatus, is qui consul cum Cn. Nonne odio multos dignos putamus, qui quodam motu aut statu videntur naturae legem et modum contempsisse? Restat locus huic disputationi vel maxime necessarius de amicitia, quam, si voluptas summum sit bonum, affirmatis nullam omnino fore. In omni enim arte vel studio vel quavis scientia vel in ipsa virtute optimum quidque rarissimum est. Tantum dico, magis fuisse vestrum agere Epicuri diem natalem, quam illius testamento cavere ut ageretur. Quorum sine causa fieri nihil putandum est. Tum Quintus: Est plane, Piso, ut dicis, inquit. Quare aliud aliquod, Torquate, hominis summum bonum reperiendum est, voluptatem bestiis concedamus, quibus vos de summo bono testibus uti soletis. Ait enim se, si uratur, Quam hoc suave! dicturum. Compensabatur, inquit, cum summis doloribus laetitia.

• Verba tu fingas et ea dicas, quae non sentias?
• Sin aliud quid voles, postea.
• Sed ad rem redeamus;
• Quod si ita sit, cur opera philosophiae sit danda nescio.

1. Virtutis, magnitudinis animi, patientiae, fortitudinis fomentis dolor mitigari solet.
2. Septem autem illi non suo, sed populorum suffragio omnium nominati sunt.
3. Itaque ne iustitiam quidem recte quis dixerit per se ipsam optabilem, sed quia iucunditatis vel plurimum afferat.

Duarum enim vitarum nobis erunt instituta capienda. Cum autem venissemus in Academiae non sine causa nobilitata spatia, solitudo erat ea, quam volueramus. Quae contraria sunt his, malane? Experiamur igitur, inquit, etsi habet haec Stoicorum ratio difficilius quiddam et obscurius. Istius modi autem res dicere ornate velle puerile est, plane autem et perspicue expedire posse docti et intellegentis viri. Dempta enim aeternitate nihilo beatior Iuppiter quam Epicurus; Huius ego nunc auctoritatem sequens idem faciam. Occultum facinus esse potuerit, gaudebit; Deinde, ubi erubuit-vis enim est permagna naturae-, confugit illuc, ut neget accedere quicquam posse ad voluptatem nihil dolentis. Aderamus nos quidem adolescentes, sed multi amplissimi viri, quorum nemo censuit plus Fadiae dandum, quam posset ad eam lege Voconia pervenire. Nec enim, dum metuit, iustus est, et certe, si metuere destiterit, non erit; Non est ista, inquam, Piso, magna dissensio. Quodsi, ne quo incommodo afficiare, non relinques amicum, tamen, ne sine fructu alligatus sis, ut moriatur optabis. Ea possunt paria non esse.

Si enim ad populum me vocas, eum.

Hic ambiguo ludimur.

Cur, nisi quod turpis oratio est? Vide, ne etiam menses! nisi forte eum dicis, qui, simul atque arripuit, interficit. Utram tandem linguam nescio? Utrum igitur tibi litteram videor an totas paginas commovere? Simus igitur contenti his. Sed eum qui audiebant, quoad poterant, defendebant sententiam suam. Nec vero hoc oratione solum, sed multo magis vita et factis et moribus comprobavit. Vos autem cum perspicuis dubia debeatis illustrare, dubiis perspicua conamini tollere. Quis istud possit, inquit, negare? Habes, inquam, Cato, formam eorum, de quibus loquor, philosophorum.

Gloriosa ostentatio in constituendo summo bono.

Nos grave certamen belli clademque tenemus, Graecia quam Troiae divino numine vexit, Omniaque e latis rerum vestigia terris. Nam quibus rebus efficiuntur voluptates, eae non sunt in potestate sapientis. Atqui iste locus est, Piso, tibi etiam atque etiam confirmandus, inquam; Id quaeris, inquam, in quo, utrum respondero, verses te huc atque illuc necesse est. Nam cui proposito sit conservatio sui, necesse est huic partes quoque sui caras suo genere laudabiles. Cum autem in quo sapienter dicimus, id a primo rectissime dicitur. Venit ad extremum; Et quod est munus, quod opus sapientiae? Ampulla enim sit necne sit, quis non iure optimo irrideatur, si laboret? Quae rursus dum sibi evelli ex ordine nolunt, horridiores evadunt, asperiores, duriores et oratione et moribus. Tanti autem aderant vesicae et torminum morbi, ut nihil ad eorum magnitudinem posset accedere. Hic quoque suus est de summoque bono dissentiens dici vere Peripateticus non potest.

Beatus sibi videtur esse moriens. Idque testamento cavebit is, qui nobis quasi oraculum ediderit nihil post mortem ad nos pertinere? Nam si quae sunt aliae, falsum est omnis animi voluptates esse e corporis societate. Nunc omni virtuti vitium contrario nomine opponitur. Tum Piso: Quoniam igitur aliquid omnes, quid Lucius noster? Verum hoc idem saepe faciamus. Me ipsum esse dicerem, inquam, nisi mihi viderer habere bene cognitam voluptatem et satis firme conceptam animo atque comprehensam. Aperiendum est igitur, quid sit voluptas;

Age sane, inquam.

Ut aliquid scire se gaudeant?

Sint ista Graecorum;

Rapior illuc, revocat autem Antiochus, nec est praeterea, quem audiamus.

Avaritiamne minuis?

Fortemne possumus dicere eundem illum Torquatum?

Nihilo magis.

Oratio me istius philosophi non offendit;

A mene tu?

Nam constitui virtus nullo modo potesti nisi ea, quae sunt prima naturae, ut ad summam pertinentia tenebit.